EEN INSPIREREND DAGJE BABYGROEP

In april kwam de 2^e druk uit van het boek ‘Een dag in de babygroep’. De eerste druk was in een jaar tijd uitverkocht. Auteur Hedie Meyling baseerde het boek op de visie van de Hongaarse kinderarts en pedagoge Emmi Pikler. De visie van Pikler draait om respectvolle verzorging van baby’s en hun autonome spel en bewegingsontwikkeling. Wat betekent dat voor de dagelijkse praktijk? En hoe vertaal je dit naar het interieur op een babygroep?

Als jonge moeder werd Hedie geraakt door het kindbeeld van Emmi Pikler. “Ik volgde een cursus Sensory Awareness en zag een filmpje uit het Pikler kindertehuis in Boedapest, dat in 1946 door Emmi Pikler opgericht werd. De leidsters gingen zo respectvol om met de kinderen. Het liet mij niet meer los. Ik verdiepte mij in de visie, bezocht het tehuis, ontmoette de dochter van Emmi Pikler, Anna Tardos, en volgde alle seminars in het Pikler Instituut.”

Visie Emmi Pikler

De visie van Emmi Pikler is gebaseerd op respectvolle verzorging van baby’s en de zelfstandige beweging- en spelontwikkeling. Hierdoor ontwikkelen kinderen vanuit eigen initiatief zelfvertrouwen en sociale vaardigheden. Hedie: “Je vertrouwt hierbij op de nieuwsgierigheid, leergierigheid en andere aangeboren mogelijkheden van het kind, zoals contact kunnen aangaan en zich hechten. Je kijkt heel individueel: wat heeft dit kind op dit moment nodig. Daarvoor moet je durven vertrouwen op je eigen kunnen, de spel- en bewegingsontwikkeling van kinderen goed kennen en zien aan welke verzorging het kind toe is. Dat klinkt eenvoudig, maar dat is niet het geval. Werken volgens de visie van Pikler vraagt naast veel kennis, ook zelfreflectie op je eigen handelen en de wil om iets nieuws te leren. Het kindbeeld van Pikler is namelijk echt anders dan het beeld dat op veel plekken bestaat. Ik zie bijvoorbeeld dat er vaak gecommuniceerd wordt over het hoofd van het kind en niet mét het kind, de dialoog ontbreekt.”

Een dag in de babygroep

In Nederland richtte Hedie de Emmi Pikler Stichting op, waardoor steeds meer kinderopvangorganisaties, instellingen en ouders kennis kunnen maken met het Pikler gedachtegoed. Vanuit deze stichting wordt ook de opleiding tot Pikler®pedagoog en diverse trainingen aangeboden. “Tijdens trainingen in de kinderopvang zag ik dat hand-out materiaal door pedagogisch medewerkers nauwelijks werd gelezen. Zo ontstond het idee voor een boek dat voor deze doelgroep prettig leest.” In het boek worden de bezigheden van 2 pedagogisch medewerkers en 8 baby’s en dreumesen beschreven. De verzorgings-momenten worden afgewisseld met beschrijvingen van spel en beweging activiteiten.

Een fragment

Annabelle (6 maanden, 2 weken) krijgt de fles

Maaike (leidster) stapt met de slab in haar hand de grondbox in. “Hallo Annabelle, ik kom je halen voor je fles. Ik doe eerst de slab om je nek… zo… nog een strikje erin. Annabelle, ik ga je optillen.” Annabelle kijkt wat aarzelend. Maaike wacht tot ze zich wat ontspant en tilt haar dan op. “Nu ben je op mijn arm. Wat kijk je mij serieus aan. Ik ben Maaike, weet je nog?” Het is voor Annabelle weer de eerste dag na een vakantie van drie weken in Frankrijk.

Maaike loopt met Annabelle op arm rustig naar het eetgedeelte waar ook de voedingsstoel staat. Alles ligt al klaar. “We gaan hier samen zitten, deze plek ken je vast nog wel. Even het kussen goed doen, zo… mijn voet op het voetenbankje, zodat we lekker zitten saampjes.” Annabelle gaat geluiden maken als ze haar fles ziet staan. “Zo te horen heb je honger, hier is jouw fles… ga maar lekker drinken.” Annebelle hapt toe en begint te drinken, terwijl ze het gezicht van Maaike blijft bestuderen. Soms pakt ze zelf de fles vast met beide handen. Als de fles halverwege leeg is, gaan af en toe haar ogen dicht. Wanneer Maaike even iets tegen Joris zegt die van achter het hekje zit te kijken gaan haar ogen open, ze stopt even met drinken en zuigt dan in een rustiger tempo verder. “De fles is op… kijk Annabelle, helemaal leeg. Je hebt alles opgedronken. Ik leg je even tegen mijn schouder om een boertje te laten.” Ze hoeven er niet lang op te wachten. “Sante Annabelle.”

Maaike neemt haar zo in haar armen dat ze elkaar kunnen aankijken en praat zachtjes en langzaam met haar. “Ik neem je zo mee naar de commode, daar geeft ik je een nieuwe luier en dan leg ik je in een van de bedjes buiten. Ik zal je lekker warm instoppen.” Annabelle kijkt Maaike indringend aan. Haar lippen bewegen soms alsof ze ook wat wil zeggen. “Wil je mij wat vertellen?” Annabelle zegt tussendoor Whaa ooohma. “Oh ja,” zegt Maaike vriendelijk, “vond je het eten zo lekker?” Dan wacht ze op het antwoord, hetgeen dit keer een grote gaap is. “Je gaapt, je bent moe. Ik leg je zo in jouw buitenbedje en als je wakker wordt dan leg ik je daar, (ze wijst naar de grondbox) te spelen, op je rug, met jouw lievelingsspeeltjes.” Het meisje antwoordt haar weer met diverse geluiden. “Precies Annabelle… nu sta ik op en neem je mee naar de commode.” Ze staat langzaam op en loopt rustig naar de commode.

Wie het boek gelezen heeft, of op een andere manier al kennis heeft gemaakt met het werk van Pikler, kan het gevoel krijgen dat deze manier van werken alleen weggelegd is voor plekken waar de pedagogisch medewerkers alle tijd van de wereld hebben. “Het lijkt meer tijd te kosten. Bij het invoeren is dat misschien ook zo, maar uiteindelijk win je tijd. In Boedapest zag ik dat de leidsters de hele dag bezig zijn met verzorging. De meeste aandacht en tijd gaat daarin zitten. De rest van de tijd zijn kinderen zelfstandig aan het spelen in een speciaal voorbereide spelomgeving. Bij ons is dat vaak andersom. We verschonen de baby even snel, snel en daarna laten we zien hoe je met blokken kunt bouwen. Je hoeft kinderen niet bezig te houden of te amuseren. In een goed voorbereide omgeving komen ze zelf tot spelen.”

“Dit principe, respect voor het autonome kind, geldt voor veel momenten. Denk bijvoorbeeld aan het wennen in een groep. In veel kinderdagverblijven breng je de baby eerst een uurtje, dan een halve dag en dan de hele dag. Dat is de standaardprocedure. Neem daar meer tijd voor, bouw het langzamer op en blijf er als ouder in het begin bij. Een goede start is belangrijk voor iedereen.”

Het perfecte Pikler interieur

Het perfecte Pikler interieur bestaat volgens Hedie niet. “In essentie draait het om de individuele omgang met kinderen. Er zijn wel voorwaarden te scheppen in de fysieke omgeving. Er is rust nodig en duidelijkheid. Daarom adviseer ik vaak om te werken met hekjes. Dat stuit mensen wel eens tegen de borst… zoveel hekjes. Maar de pedagogisch medewerker blijft zichtbaar voor alle kinderen en heeft toch plekjes om ongestoord met een paar kinderen te kunnen eten of om te verschonen.”

Meer advies van Hedie voor een Pikler-waardig interieur:

• Overdracht
  Het is prettig om een ruimte tussen de hal en de groep te hebben. Die ruimte kan dienen als garderobe en als overdrachtsruimte. Hierdoor komen ouders niet meer op de groep en dat geeft rust. Kinderen komen dan sneller tot spelen. En ook aan het einde van de dag blijft het rustiger in de groep.
• Eten
  Voor eetmomenten heb je een voedingsstoel met voetenbankje nodig. Verder is er een speciaal eetbankje voor de overstap van schoot naar tafel en een lage tafel met krukjes voor zo’n 4 tot 5 dreumesen of peuters.
• Verschonen
  Zorg voor een verschoonplek achter een hekje. Dat kan dus ook gewoon in de groepsruimte zijn. Minder handig is een gedeelde verschoonruimte met een andere groep. Dat geeft vaak onrust en afleiding. Ideaal is een commode met aan 3 kanten spijltjes. Ervaringsdeskundigen kunnen het beamen: dat werkt zo fijn. Het is veilig en je kunt ook kinderen staande verschonen. Hedie: “Eigenlijk is het een voorwaarde om aandachtig en met respect voor de bewegelijkheid van kinderen te kunnen verschonen en verzorgen. Zorg voor een plat hard kussen en voor ruimte naast de commode voor de mandjes met spullen.”
• Slapen
  Meerdere slaapplekken is een pre, denk aan minimaal twee slaapruimtes. Hedie: “Ik zie in de praktijk, als er maar één slaapkamer is, dat kinderen die heel moe zijn nog niet naar bed gebracht worden, omdat de anderen dan mogelijk wakker worden. Als de mogelijkheid er is, dan is buiten slapen ook heel fijn.”
• Terugtrekken
  Het ontbreekt meestal aan terugtrekplekken. Denk aan bedbankjes, een hondenmand, een nis in een kast met een gordijntje. Daar kunnen kinderen zich terugtrekken, even uitrusten of bijkomen van prikkels of misschien van een conflict. “In het tehuis gebruikten ze de bedjes in de groep als terugtrekplekje, dus ook met weinig middelen kun je dit organiseren,” zegt Hedie.
• Spelen & bewegen
  Je hebt een grondbox (minimaal 2 x 2 meter) nodig om baby’s veilig en ongestoord te kunnen neerleggen. Dat sluit het gebruik van hoge boxen trouwens niet uit, daar kun je hele jonge baby’s fijn in leggen. Gaat het om nieuwbouw? Houd dan van tevoren rekening met de plek van de grondbox, vaak zijn er overal deuren en is er dus geen goede, rustige hoek voor de grondbox. Zorg voor open kasten zodat materiaal aantrekkelijk aangeboden kan worden. Hedie: “Het is een misverstand dat de omgeving prikkelvrij moet zijn en er dus nauwelijks speelgoed is. De ruimte zelf is rustig maar er ligt ruim voldoende open speelgoed op de grond.”
• Klimmen
  Ook het diverse Pikler® klimmateriaal hoort erbij. Zo kunnen tijgerende en kruipende baby’s bijvoorbeeld op een verhoging klimmen en zichzelf vanaf veilige hoogte leren opvangen.

Pikler babytraining

Volgens de nieuwe wetgeving moet je als pedagogisch medewerker op een babygroep voor 2025 een IKK geaccrediteerde babytraining volgen. Inspireert het boek van Hedie en de visie van Emmi Pikler je? Overweeg dan de training: de ongekende mogelijkheden van 0 tot 2 jaar. Deze training is de complete basis voor de begeleiding van baby’s op alle ontwikkelings-gebieden. Wil je echt de diepte in, volg dan, net als onze vormgever Gerdien, de opleiding tot Pikler®pedagoog.

Over Hedie

Hedie is oprichter van de Emmi Pikler Stichting Nederland. Zij is docent van de Pikler® Opleiding Nederland, begeleid ouders en is auteur van het boek ‘Een dag in de babygroep. Ze is daarnaast Infant Mental Health specialist en Ervaringsgerichte gezinstherapeut volgens Jesper Juul.

Over Emmi Pikler

Emmi Pikler was een Hongaarse kinderarts en pedagoge. Nadat zij 10 jaar lang families met jonge kinderen had begeleid, stichtte zij in 1946 in Budapest het Lóczy tehuis voor Zuigelingen en Peuters, later bekend als het Pikler Instituut en tegenwoordig ook een kinderdagverblijf en internationaal opleidingscentrum. Haar nauwkeurig observatievermogen en langdurig en intensief onderzoek hebben de weg vrijgemaakt voor een bewustzijnsverandering binnen het pedagogische werk met baby’s en jonge kinderen.

Illustraties: Jom Semah